Jak uzdrowić polską giełdę gazu

Jak uzdrowić polską giełdę gazu
Fot. Adobe Stock. Data dodania: 20 września 2022

Marazm toczy polską giełdę gazu. Zewsząd słychać pytania ekspertów, czy z taką giełdą można liczyć na sukces procesu liberalizacji sektora gazowego w Polsce? Czy obawy są uzasadnione? Co zrobić, by rozruszać gazową platformę TGE?

Liczba transakcji na giełdzie gazu TGE napawa pesymizmem zwolenników szybkiego procesu uwalniania polskiego rynku gazu. W pierwszym miesiącu działalności zawarto tylko 3 transakcje o łącznym wolumenie 868 MWh, odpowiadającym około 2% dziennego wolumenu obrotu na giełdzie holenderskiej (APX Gas NL, 31.01.2013).



Zasada „każdy początek jest trudny” towarzyszyła powstaniu również innych giełd gazu w Europie. Podobny start do naszej rodzimej giełdy odnotowała giełda duńska Nordpool Gas, uruchomiona w marcu 2008 r., gdzie przez pierwsze dwa miesiące odnotowano tylko jedną transakcję (720 MWh). Niska płynność trawiła także włoską giełdę gazu, uruchomioną w grudniu 2010 r., kiedy przez dwa pierwsze tygodnie działalności zawarto jedną transakcję. Tylko nieznaczenie lepiej zadebiutowała pod koniec 2009 r. austriacka CEGH (65 transakcji w pierwszym miesiącu sesji).

Chociaż każdą giełdę charakteryzuje niska płynność u progu swojej działalności, to – jak w każdej dziedzinie – i tutaj jest grupa championów, wyróżniających się wysokim poziomem obrotów. W Europie na czele peletonu jest brytyjska giełda gazu APX Gas UK, a także giełdy w Belgii i Holandii.

Co sprawia, że giełdy gazu w Europie można podzielić na dwie prędkości? Dostęp do infrastruktury, dojrzałość rynku mierzona liczbą aktywnych graczy, integracja z sąsiednimi systemami gazowymi, poziom dywersyfikacji źródeł dostaw gazu. Analizując historię giełd gazu w Europie można zauważyć, że giełdy, które powstały się w tzw. hubach gazowych, czyli w punktach skupiających kilka dróg transportu surowca z różnych źródeł, odniosły największy sukces.
W Polsce drogi transportu gazu biegną głównie ze wschodu na zachód, co w pewnym stopniu ogranicza możliwości dywersyfikacji źródeł dostaw i nie sprzyja rozwojowi giełdy na TGE. Ponadto krajowy rynek zdominowany jest przez jeden podmiot, co wyklucza wysoką aktywność innych graczy. Pomimo rozbudowania połączeń z UE w Cieszynie (Czechy) i Lasowie (Niemcy) Krajowy System Przesyłowy nadal w niewystarczającym stopniu zintegrowany jest z systemem europejskim.

Środek doraźny – obligo giełdowe

Jak wesprzeć polską giełdę gazu w tych niesprzyjających warunkach rynkowych? Na początek można zastosować obligo giełdowe, czyli zobowiązać podmiot dominujący do sprzedaży określonych ilości paliwa gazowego za pośrednictwem giełdy. Rozwiązanie to nie znosi przewagi konkurencyjnej podmiotu zasiedziałego, wynikającej z dostępu do infrastruktury transgranicznej, ale umożliwia nowym podmiotom pozyskanie surowca na krajowym rynku hurtowym. Przykładem hubu gazowego, który swoje początki zawdzięcza rozwiązaniu w postaci programu uwolnienia gazu, jest austriacki Central European Gas Hub. To właśnie zobowiązanie EconGas przez regulatora do sprzedaży 250 mln m³ gazu rocznie dało początek jednemu z największych centrów wymiany handlowej gazu w Europie Środkowo-Wschodniej. Kilka lat po powstaniu hubu w Baumgarten, obok rynku OTC, utworzono rynek giełdowy.

Leczenie przyczynowe – rozbudowa połączeń gazowych

Pomimo zastosowania środka doraźnego (program uwolnienia gazu) rozwój giełdy CEGH hamował brak leczenia przyczynowego, tj. dominacja gazu z jednego kierunku w portfelu dostaw. Jedno źródło dostaw i jeden dominujący dostawca nie wystarczą do zbudowania w pełni konkurencyjnego rynku, a ten jest warunkiem płynności giełdy. Dowód? Porównanie giełdy APX-ENDEX w Wielkiej Brytanii do giełd Europy kontynentalnej, nawet tych najbardziej rozwiniętych. Przewaga APX Gas UK wynika z dobrze rozwiniętej infrastruktury: dwóch dużych połączeń gazowych z krajami UE (Interconnector, BBL), czterech terminali LNG, kilku bezpośrednich połączeń z norweskimi i brytyjskimi złożami gazowymi. Łączna przepustowość importowa gazu do Wielkiej Brytanii to około 171 mld m³, czyli dwa razy więcej niż roczne zużycie tego paliwa na wyspie i trzy razy więcej niż roczny import. Rozwinięta infrastruktura i wolne przepustowości pozwoliły na pełną liberalizację sektora gazowego na wyspie, co wyraża się wysokim poziomem dywersyfikacji źródeł dostaw i demonopolizacją rynku. Dostawy z dominującego kierunku (Norwegia) stanowią zaledwie 42% importu gazu do Wielkiej Brytania, tyle samo ile udział największej firmy gazowej British Gas w rynku. Dla porównania w Polsce dostawy gazu z Rosji wynoszą 85% importowanego surowca, a udział firmy dominującej to aż 97%.

Jak możemy trwale uleczyć naszą rodzimą giełdę gazu i wesprzeć w rozwoju na obraz i podobieństwo giełdy brytyjskiej? Należy wybudować i rozbudować połączenia gazowe z krajami unijnymi oraz udostępnić graczom rynkowym istniejące i nowe moce przesyłowe.

autor: Iweta Opolska, Obszar Strategii i Zarządzania Projektami, PKN ORLEN
×

DALSZA CZĘŚĆ ARTYKUŁU JEST DOSTĘPNA DLA SUBSKRYBENTÓW STREFY PREMIUM PORTALU WNP.PL

lub poznaj nasze plany abonamentowe i wybierz odpowiedni dla siebie. Nie masz konta? Kliknij i załóż konto!

SŁOWA KLUCZOWE I ALERTY

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu

Podaj poprawny adres e-mail
W związku z bezpłatną subskrypcją zgadzam się na otrzymywanie na podany adres email informacji handlowych.
Informujemy, że dane przekazane w związku z zamówieniem newslettera będą przetwarzane zgodnie z Polityką Prywatności PTWP Online Sp. z o.o.

Usługa zostanie uruchomiania po kliknięciu w link aktywacyjny przesłany na podany adres email.

W każdej chwili możesz zrezygnować z otrzymywania newslettera i innych informacji.
Musisz zaznaczyć wymaganą zgodę

KOMENTARZE (0)

Do artykułu: Jak uzdrowić polską giełdę gazu

NEWSLETTER

Zamów newsletter z najciekawszymi i najlepszymi tekstami portalu.

Polityka prywatności portali Grupy PTWP

Logowanie

Dla subskrybentów naszych usług (Strefa Premium, newslettery) oraz uczestników konferencji ogranizowanych przez Grupę PTWP

Nie pamiętasz hasła?

Nie masz jeszcze konta? Kliknij i zarejestruj się teraz!