Skomentuj 
Podziel się!
Udostępnij
Twittnij
Wyślij
Drukuj
System magazynowania gazu i utrzymania obowiązkowych rezerw gazu w Polsce jest niedostosowany do zmieniającego się modelu rynku gazu i może utrudniać jego rozwój.
Z uwagi na wysoki stopień uzależnienia Polski od jednego dostawcy gazu, w 1996 wprowadzono obowiązek utrzymywania obowiązkowych rezerw gazu ziemnego, który obecnie jest uregulowany w ustawie o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego z 16 lutego 2007 r.
Obowiązujące regulacje przewidują, że importerzy gazu ziemnego, których łączna liczba ich odbiorców przekracza 100 tys. i roczny przywóz przekracza 100 mln m3 gazu, mają obowiązek utrzymywania fizycznych rezerw gazu ziemnego w magazynach, w wysokości co najmniej 30-dniowego średniego dziennego importu gazu. Z obowiązku zwolnione są przedsiębiorstw nieprzekraczające progu odbiorców i wolumenu (zwolnienie obejmuje import gazu na własny użytek).
Utrzymywanie obowiązkowej rezerwy ma charakter permanentny przez cały rok i jej wysokość nie zależy od sezonu grzewczego (jak np. W Czechach, Słowacji czy we Francji). Wykorzystanie gazu stanowiącego obowiązkową rezerwę może nastąpić tylko przez Operatora Systemu Przesyłowego, po uzyskaniu zgodny ministra właściwego do spraw energii.
Faktycznie magazynuje tylko PGNiG
Co do zasady, utrzymywanie obowiązkowej rezerwy gazu nie stanowi przeszkody w rozwoju rynku i może zapewniać bezpieczeństwo energetyczne. Niemniej obowiązujący w Polsce system obowiązkowego magazynowania jest anachroniczny, powoduje wysokie obciążenia finansowe po stronie komercyjnej, a ponadto może nie być wystarczający dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego.
Należy podkreślić, że podmiotem, który w całości ponosi koszt zakupu gazu wynikający z obowiązku oraz wydatki na jego utrzymania w okresie magazynowania jest importer. Prowadzi to do sytuacji, w której wielu uczestników rynku planuje import gazu, tak aby nie przekroczyć progu do objęcia obowiązkiem magazynowania. Do tej pory Prezes URE wydał 62 koncesje OGZ (obrót gazem z zagranicą), co oznacza w praktyce, że około 6,2 mld m3 gazu sprowadzane jest z pominięciem obowiązku magazynowania. Wśród tych podmiotów są zarówno sprzedawcy jak i odbiorcy sprowadzający gaz na własne potrzeby z dostawą "na granicy".
Jedynym podmiotem, który faktycznie realizuje w Polsce obowiązek magazynowania (jako importer gazu) jest PGNiG. Koszty usługi magazynowania mogą być przenoszone przez PGNiG na odbiorców końcowych, co powoduje, że stawki taryf oferowanych przez spółkę są wyższe od stawek konkurencji nieobjętej obowiązkiem magazynowania. Dodatkowo, w momencie gdy dochodzi do zmniejszenia wolumenu gazu importowanego przez PGNiG do Polski (przy obecnej ilości podmiotów zwolnionych z magazynowania), dochodzi do pomniejszenia ilości objętego obowiązkiem magazynowania. W efekcie wolumen rezerw gazu może okazać się niewystarczający dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego.
Łagodna zima nie sprzyja handlowi
Obecny system obowiązkowych rezerw gazu i struktura segmentu magazynowania, wpływają niekorzystnie na handlowe wykorzystanie mocy magazynowych. Komercyjne magazynowanie uzasadnione jest w momencie, gdy różnica cen paliwa gazowego pomiędzy dniem zatłoczenia, a dniem wytłoczenia, pokryje przynajmniej koszty usługi magazynowania.
Przy sezonowym charakterze odbiorów paliwa gazowego, co do zasady gaz zatłaczany do magazynu kupowany jest w sezonie letnim, ale jego sprzedaż następuje w sezonie grzewczym (zimowym), po cenach wyższych niż w okresie zatłaczania. Jednak w Polsce w ostatnich latach, poziom cen gazu w sezonie zimowym jest niski i dla importerów objętych obowiązkiem magazynowania oznacza to ryzyko spadku wartości zatłoczonego gazu i poniesienia z tego tytułu strat.
Warto również zwrócić uwagę, że mechanizm obowiązkowych rezerw gazu może stanowić barierę utrudniającą rozwój regionalnego rynku gazu. Pomimo wzrostu możliwości importowych (zarówno poprzez terminal LNG, jak i transgraniczne gazociągi przesyłowe), uczestnicy z innych krajów nie będą zainteresowani działaniem na polskim rynku gazu z uwagi na obciążenia administracyjne i koszty wejścia, które będą dla nich wyższe w porównaniu z rynkami sąsiednimi (koszt zakupu paliwa oraz koszt usługi magazynowania w instalacjach spełniających wymagania polskiej ustawy).
Postulowany mechanizm
Analiza konsekwencji powyższych uregulowań oraz zmienności cen paliwa gazowego na rynku hurtowym pokazuje, że konieczne jest wprowadzenie nowego mechanizmu obowiązkowych rezerw, który zapewnieni większe bezpieczeństwo dostaw, a zarazem umożliwienia handlowego wykorzystania pojemności magazynowych.
Rozwojowi rynku gazu, powinna towarzyszyć minimalizacja barier administracyjnych i kosztów związanych z uczestnictwem w rynku, które ponoszą uczestnicy. Utrzymywanie obowiązkowych rezerw gazu powinno być elementem zapewniającym bezpieczeństwo systemu, ale jego ciężar nie powinien dotyczyć wybranych importerów gazu.
Poprawę bezpieczeństwa mogłoby zapewnić wydzielenie części pojemności magazynowych, jako rezerw obowiązkowych utrzymywanych w strukturach Operatora Gazociągów Przesyłowych, przy czym poziom rezerw mógłby być określany w odniesieniu do poziomu konsumpcji określonej grupy odbiorców końcowych np. odbiorców wrażliwych. Natomiast koszty związane z utrzymaniem rezerw gazu mogłyby być przenoszone w taryfie na wszystkich odbiorców gazu.
Natomiast rozwiązaniem, które mogłoby zwiększyć dostępność i przejrzystość w obrocie pojemnościami magazynowymi, może być zmiana struktury midstreamu na polskim rynku gazu, poprzez pełne wyodrębnienie Operatora Systemu Magazynowania z dominującego sprzedawcy gazu w Polsce (analogicznie jak miało to miejsce w przypadku Operatora Systemu Przesyłowego). Celem nowego podmiotu (znajdującego się w strukturze OSP, OSD lub poza nimi) byłoby oferowanie dostępu do magazynów możliwie szerokiej grupie uczestników, przez co będzie on zainteresowany tworzeniem nowych usług dostosowanych do potrzeb rynku np. produktów połączonych lub rynku SPOT pojemności magazynowych.
Następnym krokiem w zmianie systemu magazynowania, może być otworzenie polskiego rynku pojemności magazynowych na skalę regionalną, Polska może skorzystać z wskazówek zawartych w tzw. "pakiecie zimowym" - tj. Komunikacie Komisji Europejskiej z dnia 16 lutego 2016 r. (COM (2016) 49) w sprawie strategii LNG oraz magazynowania gazu.
KE zwraca uwagę, że systemy magazynowania w krajach członkowskich, powinny uwzględniać zwiększenie przepustowości połączeń transgranicznych oraz większą integrację rynków gazu w sąsiednich krajach. Oznacza to, że operatorzy systemów magazynowania z różnych krajów będą mogli konkurować ze sobą w oferowanych produktach oraz oferować uczestnikom rynku produktów połączonych - przesyłu i magazynowania gazu. Produkty te mogłyby być udostępniane uczestnikom ryku na platformach aukcyjnych.
W ostatnich latach w strukturze polskiego rynku gazu zaszły fundamentalne zmiany: powstał konkurencyjny rynek hurtowy, wzrosła liczba uczestników rynku i zwiększyły się możliwości importu gazu z nowych kierunków oraz źródeł. Regulatorzy we współpracy z uczestnikami rynku powinni dostosowywać regulacje do wymagań rynku i wspierać zachodzące na nim zmiany, mając na uwadze kwestie bezpieczeństwa oraz równomierność obciążeń administracyjnych. Uporządkowanie zasad magazynowania na szczeblu krajowym powinno być konsultowane z uczestnikami sąsiednich rynków gazu, co pozwoli na harmonizację zasad magazynowania i stworzy podstawy do większej współpracy na szczeblu regionalnym.
* Joanna Rycerz i Mateusz Baranowski to alumni Fundacji im. Lesława A. Pagi, stypendyści programu Akademia Energii
* Śródtytuły pochodzą od redakcji
KOMENTARZE (0)
Do artykułu: Potrzeba zmian w magazynowaniu gazu